Заканамерна, што ў СМІ, у сацыяльных сетках зараз з’яўляецца шмат матэрыялаў, прысвечаных галоўнай падзеі года – 80-годдзю Вялікай Перамогі. Многія з іх – успаміны пра сваіх продкаў, што ваявалі і не вярнуліся з вайны ці не дажылі да сённяшніх светлых дзён.Але сустракаюцца і іншыя. “Забудзьцеся! – параіў нехта дзяўчыне, якая спрабавала перадаць у сацыяльных сетках сваім сябрам і знаёмым сімвалічную свечку памяці. – Забудзьцеся пра тую вайну, пра таталітарызм, пра Сталіна, пра смерць, кроў, жахі. Жывіце сённяшнім днём. І будзьце шчаслівыя!”
Якое харошае пажаданне, праўда? Жыць сённяшнім днём і быць шчаслівым, тут і зараз! Не “замарочвацца”, як кажуць маладыя. Не “парыцца”. Навошта нам негатыў, перажыванні, якія нясуць кіно і кнігі пра вайну, успаміны тых, хто яшчэ жыве і мае што расказаць, ад якіх – мароз па скуры і камяк у горле? Лепш паглядзець якую вясёлую камедыю, схадзіць на дыскатэку ці “патусавацца” з сябрамі ў бары ці на прыродзе. Навошта помніць тое, што было даўным-даўно?
Магчыма, сучасныя падлеткі, для якіх Вялікая Айчынная вайна – усяго толькі некалькі старонак са школьнага падручніка па гісторыі, да таго ж не вельмі добра вывучаныя, змогуць забыць: бо і не помнілі, і не ведалі.
Але як забыць мне тое, аб чым некалі расказвала матуля? Як яна, 15-цігадовая дзяўчынка, пасля таго, як раскулачылі і саслалі ў Сібір бацькоў, жыла са старэйшай хворай сястрой-салдаткай, дапамагаючы ёй гадаваць дзіця, уцякала з малым пляменнікам на руках, калі ў вёску ўжо заходзілі немцы і паліцаі. Бачыла на ўзлеску, як загарэліся адна хата, другая, трэцяя, іхняя – і ўсё сяло. Ці магла яна забыць трэск аўтаматных чэргаў і перадсмяротныя крыкі людзей, калі немцы расстрэльвалі і скідвалі ў агульную магілу тых, хто не паспеў ці не схацеў уцячы ў лес: старых, дзяцей, жанчын.
І ці магу забыць гэта я? Выкрасліць з памяці яе расповеды аб тым, як сядзелі яны ў лесе ў самаробных куранях усё лета і восень 1943 года з 22 мая, калі нашу вёску спалілі, і да 22 лістапада, пакуль не прыйшла Чырвоная армія: голыя, босыя, галодныя, баючыся распаліць вогнішча, каб не заўважылі дым і наляцелі карнікі. Як, баючыся, ішлі ў вёску, каб знайсці на папялішчы які чыгунок і зварыць нішчымную поліўку з грыбоў і шчаўя. Як зімой пяклі з мерзлай бульбы бабонікі, якіх не хапала на ўсіх – і якія яны былі смачныя…
Ці мог забыць вайну мой бацька, у якога ў партызанскім атрадзе Каўпака загінуў старэйшы брат? Выкрасліць з памяці ўспаміны свайго бацькі, майго дзеда, які ваяваў, трапіў у палон, а вярнуўся дамоў, дзе пяцёра дзяцей гэты час выжывалі, як умелі і маглі, толькі ў 1947 годзе? Забыць сваіх бабулю і дзеда, якіх немцы забілі ў іх жа двары. Тую зямлянку, якую ён, падлетак, капаў як умеў, калі выйшлі з лесу, тую першую печ, якую зляпіў, каб неяк перазімаваць; хацінку, на якую вазіў лес на карове…
А я, іх дачка, іх унукі і праўнукі – ці маем мы маральнае права ўсё гэта забыць і, як настойліва раяць псіхолагі-аптымісты, быць шчаслівымі?
Я не заклікаю штодня аплакваць ахвяр той вайны – ды, напэўна, і яны самі гэтага б не хацелі. Яны гінулі дзеля таго, каб мы, іх нашчадкі, былі шчаслівымі.
Шчаслівымі – але не беспамятнымі.
